Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ποντιακή γλώσσα-Γραμματική-Λεξικό. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ποντιακή γλώσσα-Γραμματική-Λεξικό. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη 11 Νοεμβρίου 2014

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ







Του Κυριάκου Σαχανίδη

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθώ με κάποιες εννοιολογικές διευκρινίσεις, οι οποίες προβληματίζουν πολλούς Πόντιους και μη, αλλά και δημιουργούν προβλήματα και κυρίως σύγχυση στη νεολαία μας. Στη νεολαία μας που αυτή θα πάρει τη σκυτάλη και θα μεταφέρει σωστά ή λάθος όσα εμείς οι παλαιότεροι της παραδώσουμε.


Μέρος Α'

Οι διευκρινίσεις που πρέπει να γίνουν είναι :

- Ποιά λέξη είναι σωστή : Ποντική ή Ποντιακή;
- Ποιά λέξη είναι σωστή : Ποντιακή γλώσσα ή Ποντιακή Διάλεκτος;
- Ποια η διαφορά μεταξύ διαλέκτου και ιδιώματος;

Όσον αφορά το πρώτο ερώτημα, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στις αρχές της συστηματικής μελέτης της διαλέκτου (ή γλώσσας) χρησιμοποιήθηκε η λέξη «Ποντική». Όμως ο όρος αυτός σύμφωνα με τις απόψεις των Μαν. Τριανταφυλλίδη και Ν. Π. Ανδριώτη γλωσσικά δεν είναι σωστός, γιατί οι Έλληνες, τόσο οι αρχαίοι όσο και οι νεώτεροι, για την ονομασία της γλώσσας ή της διαλέκτου δεν ξεκινούν από το όνομα της χώρας στην  οποία μιλιέται, αλλά από το όνομα του λαού που τη μιλάει. Έτσι στην αρχαία Ελλάδα η λέξη Ποντικός σήμαινε αυτόν που προέρχεται από τον Πόντο, είτε με την έννοια της θάλασσας, είτε με την έννοια της χώρας που τα παράλιά της βρέχονται από τον (Εύξεινο) Πόντο. Π.χ. Ηρακλείδης ο Ποντικός, Χαμαιλέων ο Ποντικός, ποντικός μυς (είδος νυφίτσας), ποντικόν κάρυον (φουντούκι), ποντικόν τάριχος (παστό ψάρι ή κρέας) κ.λπ. Άρα θα χρησιμοποιούσαμε τον όρο Ποντική μόνον αν ο κάτοικος της περιοχής αυτής λεγόταν Πόντος. Όπως από το Έλλην – Ελληνική και όχι Ελλαδική, από το Μακεδών – Μακεδονική και όχι Μακεδονιακή, από το Λάκων – Λακωνική, από το Άγγλος – Αγγλική, από το Γάλλος – Γαλλική κ.λπ. Όμως ο κάτοικος της περιοχής που μελετάμε λέγεται Πόντιος. Όταν δε η λέξη έχει στην κατάληξή της το -ι, τότε το παράγωγο σχηματίζεται σε -ιακός. Π.χ. Αρτηρία – αρτηριακός, ήλιος – ηλιακός, καρδία – καρδιακός, Κύπριος – Κυπριακός, Ρόδιος – Ροδιακός κ.λπ. Άρα και Πόντιος – Ποντιακός και το θηλυκό Ποντιακή.

Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα, σύμφωνα με τις απόψεις των γλωσσολόγων, όταν μια αρχαία γλώσσα με το πέρασμα του χρόνου διαφοροποιείται σε νεώτερες μορφές τόσο διαφορετικές μεταξύ τους ώστε να μην είναι δυνατή η συνεννόηση μεταξύ εκείνων που μιλούν τη μια γλωσσική μορφή με αυτούς που μιλούν την άλλη γλωσσική μορφή, τότε λέμε ότι αυτή η αρχαία γλώσσα διασπάστηκε σε νέες γλώσσες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Λατινικής γλώσσας από την οποία γεννήθηκαν οι νεώτερες λατινογενείς γλώσσες που είναι : η Ιταλική, η Γαλλική, η Ισπανική και άλλες. Αυτό όμως δεν συμβαίνει και με την αρχαία ελληνική γλώσσα που με το πέρασμα του χρόνου είχε μεν τις διαφοροποιήσεις της και αναπτύχθηκαν διάφορες γλωσσικές μορφές αυτής αλλά δεν φτάσαμε στο σημείο ώστε να μην είναι δυνατή η συνεννόηση αυτού που μιλάει τη μια γλωσσική μορφή, από αυτόν που μιλάει άλλη γλωσσική μορφή. Η Ελληνική γλώσσα δεν διασπάστηκε σε νεώτερες «ελληνογενείς» γλώσσες. Είχαμε μόνον τοπικές γλωσσικές μορφές με μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ τους και από την κοινή ομιλούμενη ελληνική γλώσσα. Αυτές δε οι τοπικές γλωσσικές μορφές ονομάζονται διάλεκτοι. Έχει δε η Νέα Ελληνική γλώσσα τέσσερις διαλέκτους : την Ποντιακή, την Καππαδοκική, την Κατωιταλική και την Τσακωνική.

Όσον αφορά το τρίτο ερώτημα, όπως αναφέρει ο γλωσσολόγος Δημ. Τομπαΐδης «Ιδίωμα είναι η γλωσσική μορφή ενός τόπου που δεν παραλλάζει σημαντικά από την κοινή νεοελληνική». Έτσι έχουμε τα εξής ιδιώματα : Δωδεκανησιακό, Πελοποννησιακό, Ηπειρωτικό, Μακεδονικό, Θεσσαλικό κ.λπ. 
Μετά την άλωση της Τραπεζούντας (το έτος 1461), λόγω της απομόνωσης και της έλλειψης επικοινωνίας αλλά και της απαγόρευσης ομιλίας άλλης γλώσσας εκτός από την Τουρκική, αναπτύχθηκαν διαφοροποιήσεις της Ποντιακής Διαλέκτου κατά περιοχές. Δηλαδή αναπτύχθηκαν διάφορα ιδιώματα. Τα ιδιώματα δε αυτά είναι : της Χαλδίας – Τραπεζούντας, της Ριζούντας και των Σουρμένων, της Κρώμης και Ίμερας, της περιοχής της Ματσούκας και της Σάντας, της Άδυσσας, της Τρίπολης και Κερασούντας, των Κοτυώρων, της Νικοπόλεως, της Οινόης, της Αμισού, της Περιοχής της Πάφρας, της Σινώπης και της Ινέπολης. Σύμφωνα με τους διακεκριμένους γλωσσολόγους Δημ. Οικονομίδη και Άνθ. Παπαδόπουλο το ιδίωμα της Χαλδίας – Τραπεζούντας ήταν το πλέον διαδεδομένο, το ομιλούσαν δε περίπου το ενενήντα τοις εκατό του πληθυσμού.


Μέρος Β'


Τα κυριότερα κοινά χαρακτηριστικά της Ποντιακής Διαλέκτου που συναντώνται σε όλα τα ιδιώματα αυτής, κατατάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες :

Α΄. Αρχαϊσμοί

α. Διατήρηση της προφοράς του ιωνικού -η ως -ε, π.χ. νύφε αντί νύφη, κλέφτες αντί κλέφτης, πεγάδι αντί πηγάδι, ζεμία αντί ζημία, ζελεύω αντί ζηλεύω κ.λπ.

β. Διατήρηση του ιωνικού -σ, αντί του -τ, π.χ. κοσσάρα αντί του κοττάρα, σεύτελον αντί του τεύτλον κ.λπ.

γ. Διατήρηση του –ω, ακόμα και στις περιπτώσεις που στην κοινή νεοελληνική έχει μετατραπεί σε –ου, π.χ. ζωμίν αντί ζουμί, ρωθώνι αντί ρουθούνι, κωδώνι αντί κουδούνι, κωφός αντί κουφός κ.λπ.

δ. Διατήρηση ασυνίζητων των φωνητικών συμπλεγμάτων -ία, -ίο, π.χ. καρδία αντί καρδιά, παιδία αντί παιδιά, κοιλία αντί κοιλιά κ.λπ.

ε. Διατήρηση του αναβιβασμού του τόνου στην κλητική, π.χ. πάτερα αντί πατέρα, Σόφια αντί Σοφία, γάμπρε αντί γαμπρέ κ.λπ.

στ. Διατήρηση των θηλυκών επιθέτων σε -ος αντί σε –η, π.χ. η άλαλος αντί η άλαλη, η έμορφος αντί η όμορφη, η άρρωστος αντί η άρρωστη κ.λπ.

ζ. Διατήρηση του αόριστου της προστακτικής σε -ον αντί -ε, π.χ. ποίσον - ποίησον αντί ποίησε, κόψον αντί κόψε, ράψον αντί ράψε, λύσον αντί λύσε, ανάμ’νον αντί ανάμεινε κ.λπ.

η. Διατήρηση της παθητικής κατάληξης –ούμαι αντί –ώνομαι, π.χ. ανακατούμαι αντί ανακατώνομαι, στεφανούμαι αντί σταφανώνομαι, φανερούμαι αντί φανερώνομαι κ.λπ.

θ. Διατήρηση της κατάληξης της προστακτικής του παθητικού αορίστου       -θετε (ιωνικά) αντί του (αττικού) -θητε, π.χ. αγαπήθετε αντί του αγαπήθηνε, κοιμέθετε αντί του κοιμήθητε κ.λπ.

ι. Διατήρηση του ιωνικού ουκί αντί του αττικού ουχί και η μετάπτωσή του σε ’κι, αφαιρώντας τη συλλαβή ου π.χ. ’κι θέλω αντί του δεν θέλω, ’κι πάγω αντί του δεν πάω κ.λπ. Το αρνητικό μόριο (ου)’κί  - που στο ιδίωμα του Όφι διατηρείται ατόφιο ως ουκί – διαστέλλει την Ποντιακή Διάλεκτο από όλες τις άλλες ελληνικές διαλέκτους που χρησιμοποιούν το μόριο δεν, που προήλθε από το αρχαίο ουδέν. Στην Ποντιακή Διάλεκτο χρησιμοποιείται αντίστοιχα η λέξη τιδέν (τίποτε, καθόλου) που προήλθε από το αρχαίο ουδέν.

ια. Οι προσωπικές αντωνυμίες που μπαίνουν ως αντικείμενα ρημάτων τοποθετούνται μετά από αυτά π.χ. λέγω σε, κρούω σε,  αγαπώ σε κ.λπ.

ιβ. Διατήρηση χιλιάδων αρχαίων λέξεων αναλλοίωτων. Π.χ. εικάζω = τεκμαίρω, συμπεραίνω, νομίζω / ομνύω = ορκίζομαι / υλάζω = γαυγίζω / βοτρύδιν = τσαμπί σταφυλιού / γνάθιν = γνάθος / εναύλιν = κήπος / ιχώριν = μεδούλι / κώδιν = δέρμα προβάτου / οστούδιν = κόκκαλο / άβρωτος = ο μη φαγώσιμος / άοικος = ακατοίκητος / χαλεπός = δύσκολος / άναυα = άνευ / τ’ εμόν = το δικό μου / τ’ εσόν = το δικό σου / τ’ εμέτερα – τ’ εσέτερα = τα δικά μας – τα δικά σας κ.λπ.

Β΄ Νεωτερισμοί

i Τα φωνήεντα ε+α και ι+α συγχωνεύονται σε ένα και γράφονται και προφέρονται διαφορετικά. Γράφονται ως -α̈ (συνήθως οι τελείες μπαίνουν  στο κάτω μέρος) και προφέρεται μεταξύ ε και α, περισσότερο ακούγεται το ε.

ii. Τα φωνήεντα ε+ο και ι+ο συγχωνεύονται σε ένα και γράφονται και προφέρονται διαφορετικά. Γράφονται ως -ö (συνήθως οι τελείες μπαίνουν  στο κάτω μέρος) και προφέρεται μεταξύ ε και ο, περισσότερο ακούγεται το ο.

iii.Τα σύμφωνα ζ, ξ, σ, χ, ψ σε ορισμένες περιπτώσεις γράφονται και προφέρονται διαφορετικά. Γράφονται και προφέρονται ως εξής :

ζ̃ = παχύ και παρατεταμένο ζ.
ξ̃ = παχύ και παρατεταμένο ξ.
σ̃ = ηχηρό και παχύ σ.
χ̃ = ηχηρό και παχύ σ.
ψ̃ = παχύ και παρατεταμένο ψ.

iv. Ονομαστικές σε -ον αντί σε -ος, στα ονόματα.
Π.χ.
-Ο καλόν ο άνθρωπον, αλλά ατός ο άνθρωπος έν’ καλός 
-Ο νέον, αλλά εγώ είμαι νέος
-Ο λύκον,
-Ο πάππον κ.λπ.

v. Γενικές σε –ος. Π.χ. τη νέονος, τη λύκονος, τη πάππονος κ.λπ.

vi. Καταλήξεις θηλυκών ονομάτων σε –έσσα.
Π.χ.
-Υψηλέσσα αντί ψηλή, καλέσσα αντί καλή, μοναχέσσα αντί μοναχή, μικρέσσα αντί μικρή κ.λπ.

vii. Σύνταξη των άψυχων θηλυκών ουσιαστικών με ουδέτερα επίθετα. Π.χ. Πέτραν πελεκεμένον = πελεκημένη πέτρα, αούτα τα ημέρας = αυτές τις ημέρες.

viii. Μεταπλασμός θηλυκών ουσιαστικών σε ουδέτερα στον πληθυντικό. Π.χ. η ευχή – τα ευχία, η χαρά – τα χαράντας, η βρεχή – τα βραχάντας κ.λπ.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η Ποντιακή Διάλεκτος αποτελούσε μέσο προφορικής επικοινωνίας μεταξύ των κατοίκων των αγροτικών και ορεινών περιοχών του Πόντου. Στις πόλεις, αλλά και στα σχολεία - τα περίφημα Φροντιστήρια - αλλά και στα μοναστήρια διδασκόταν η αρχαία ελληνική γλώσσα με την όποια μορφή είχε πάρει με την πάροδο του χρόνου. Στη γλώσσα αυτή έγραφαν και οι Πόντιοι επιστήμονες και λόγιοι. Γραπτά κείμενα στην Ποντιακή Διάλεκτο εμφανίζονται στα μέσα του 19ου αιώνα τόσο στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου αλλά και στην Τσαρική Ρωσία από τους Πόντιους που είχαν εγκατασταθεί εκεί. Συστηματική γραφή και επιστημονική μελέτη της Ποντιακής Διαλέκτου γίνεται μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και την εγκατάσταση των Ελλήνων του Πόντου στην Ελλάδα. Στον τομέα αυτό καταλυτική ήταν η συμβολή της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.
Η Ποντιακή Διάλεκτος μιλιόταν και μιλιέται ακόμα σε πολλά χωριά της Βόρειας Ελλάδας αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας μας. Όμως και εκεί άρχισε να φθίνει, ενώ στις μεγάλες πόλεις που έχει μετακινηθεί το μεγαλύτερο μέρος του Ποντιακού πληθυσμού, έχει πάψει πια να μιλάει Ποντιακά. Ελάχιστοι νέοι μπορούν να μιλήσουν Ποντιακά και ακόμα πιο λίγοι ξέρουν να γράψουν. Πολλές και φιλότιμες προσπάθειες γίνονται από πολλούς Συλλόγους Ποντίων για την εκμάθηση της διαλέκτου στους νέους είτε με ειδικά μαθήματα, είτε με διοργανώσεις θεατρικών παραστάσεων. Αυτές οι προσπάθειες, αλλά κυρίως το ενδιαφέρον πολλών νέων ποντιακής καταγωγής να μάθουν και να μιλούν τη γλώσσα των προγόνων τους, αποτελεί ένα αισιόδοξο μήνυμα ώστε να επαναλάβουμε αυτό που είπε κάποτε ο αείμνηστος Ιορδάνη Παμπούκης «αυτή η διάλεκτος δεν έχει το κουράγιο να πεθάνει».

Για ενδυναμώσουμε όμως αυτό το κουράγιο και να το μετατρέψουμε ζωή ζώσα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα παρακάτω :

α. Οι σημερινοί νέοι δεν έχουν διδαχθεί το πολυτονικό σύστημα,
β. Οι νέοι σήμερα χρησιμοποιούν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που δεν διαθέτουν τα χρησιμοποιούμενα τότε σύμβολα, πάνω και κάτω από ορισμένα φωνήεντα και σύμφωνα,
γ. Το εκπαιδευτικό σύστημα στον Πόντο πάντοτε συμβάδιζε με το αντίστοιχο της μητροπολιτικής Ελλάδας,
δ. Όλες οι γλώσσες, φυσικά και οι διάλεκτοί τους, είναι ζωντανοί οργανισμοί και δε μένουν αναλλοίωτες, αλλάζουν. Ολοένα και παίρνουν νέες μορφές, χωρίς όμως να χάνουν τη αρχική τους υπόσταση,
ε. Εάν διδασκόταν στα σχολεία η Ποντιακή Διάλεκτος, οπωσδήποτε θα είχαν πραγματοποιηθεί αρκετές αλλαγές ιδιαίτερα στον τρόπο γραφής,

Για όλους τους παραπάνω λόγους εγώ θεώρησα σκόπιμο αλλά και απαραίτητο στα γραπτά μου κείμενα στην Ποντιακή Διάλεκτο :

• Να αντικαταστήσω τα ιδιαίτερα σύμβολα (δύο τελείες κάτω από τα φωνήεντα –α και –ο) και το σύμβολο (ˆ) πάνω από τα σύμφωνα ζ̃, ξ̃, σ̃, χ̃, ψ̃ και να τα γράφω με έντονη γραφή α, ο, ζ, ξ, σ, χ, ψ, που είναι προσιτή στους νέους.
• Να γράφω τα ποντιακά κείμενα με το μονοτονικό σύστημα, γιατί αυτό γνωρίζουν οι νέοι σήμερα. Το πολυτονικό σύστημα θα δημιουργούσε στους νέους πρόσθετες δυσκολίες και θα τους αποθάρρυνε να μάθουν τη διάλεκτο των προγόνων τους.
Ένας ακόμα λόγος για τον οποίο αποφάσισα να κάνω τις δύο παραπάνω αναφερόμενες καινοτομίες είναι για να αποδείξω ότι η Ποντιακή Διάλεκτος δεν είναι νεκρή. Είναι ζωντανή, ζει. Μιλιέται και γράφεται έστω και μακριά από τον τόπο που γεννήθηκε και έστω από λίγους.















ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ "

Η Ποντιακή διάλεκτος, στον Πόντο,σήμερα




Βάϊος Τουρσούν (Vahit Tursun)


"Την δικιά μας τη γλώσσα την ονομάζουμε ρωμέικα.
Στην Ελλάδα την λένε ποντιακά.
Η δικιά μας η γλώσσα και η γλώσσα που μιλάνε στην Ελλάδα είναι μία γλώσσα, και οι δύο δε, είναι ελληνικά. Η γλώσσα που έχουμε μας απόμεινε από τα ελληνιστικά χρόνια και εμείς έως σήμερα συνεχίζουμε αυτήν να ομιλούμε. Η δικιά μας η γλώσσα πιο πολύ μοιάζει με τα ελληνικά που μιλούσανε  στα  χρόνια του Ομήρου. 
Σήμερα η γλώσσα μας πουθενά δεν διδάσκεται. Σχολεία δεν έχουμε. Μόνο στο χωριό την μιλάμε, αλλά τα μικρά παιδιά άρχισαν να μιλάνε τουρκικά και γι' αυτό ξεκίνησε η γλώσσα μας σιγά σιγά να χάνεται.Αν δεν μπορέσουμε να κάνουμε τίποτα, σε λίγα χρόνια θα εξαφανιστεί.
Σε εμάς αυτό που απομένει είναι: Να μάθουμε την γλώσσα μας όσο μπορούμε στα παιδιά μας."


Ιδιότητες της μητρικής τους γλώσσας


 Καταρχήν, πριν ξεκινήσω να πω δυό λόγια για την Ποντιακή γλώσσα που ομιλείται σήμερα στον Πόντο, πρέπει να τονίσω ότι δεν είμαι γλωσσολόγος και όμως, θα προσπαθήσω να σας εξηγήσω μερικά πράγματα ώστε να καταλάβαιτε τις ιδιότητες αυτής της γλώσσας. Τα Ποντιακά που ομιλούνται σήμερα στον Πόντο, διαφέρουν από αυτά που ομιλούνται εδώ στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, στις περιοχές  Όφη, Σούρμενα, Αργυρούπολη και Ματσούκα, τα Ποντιακά έχουν τον τσιτακισμό όπως είναι στην Κρήτη, στην Κύπρο κλπ. Τα Ποντιακά που χρησιμοποιούνται στην περιοχή της Τόνιας, δεν έχουν τσιτακισμό και μοιάζουν πολύ με αυτά που χρησιμοποιούνται εδώ στην Ελλάδα. Τα Ποντιακά της Όφης, των Σουρμένων, της Αργυρούπολης και Ματσούκας, παρ όλο που έχουν τον τσιτακισμό, είναι πιο κοντά στα αρχαία Ελληνικά και αρκετές φράσεις μοιάζουν με τα Νέα Ελληνικά. Για παράδειγμα: δεν κόβονται οι λέξεις όπως «επέρ’ς, θέλ’ς, καλαντάρ’ς, όλ’ς, κλπ.». Χρησιμοποιούνται κανονικά όπως «επέρεις, θέλεις, καλαντάρης, όλους, κλπ». Επίσης περιέχουν και απαρέμφατα που δεν ξέρω αν συναντιούνται σε άλλες Ελληνικές διαλέκτους.
Ακριβώς επειδή δεν είμαι γλωσσολόγος, παρακάτω θα προσπαθήσω να δώσω μερικά ,μόνον,παραδείγματα από την γλώσσα αυτή και ας βγάλουν το συμπέρασμα οι επιστήμονες.


Απαρέμφατα


Ουκ έρθες πισείνε τι δουλία’ ς για ν’ έρχουσουν με τ’ εμένα.
Αν είχες φανείνε το φαγί’ ς, άρ χορτασμένος να έσουν.
Ε’ τότες αν ουκ είχες ερθείνε και πλεσείνε σο χέρι’ μ ν’ κοιλίγουμουν.
Ουκ επόρεσες πισείνε ντ’ εδόκα σε τι δουλεία.
Ας μην είχες ερθείνε, ουκε ν’ εβρισκες με.
Αν είχες ποτισένε τα ζά, άρ κε ν’ έκραζαν.
Μην είχες σουρείνε το λιθάρι.
Εκείνοι αν επέϊναν αλήγορα κοψείνε τ’ αλάτε και φερείνε σο σπίτι άρ ν’ εκάχουσαν.
Αν είχες ακουσείνε με, άρ ουκ ε να έμουν αδά.
Ας είχα σορεψείνε τα χορτάρε’ μ άλλο τίπο ουκ εθέλενα.
Αν είχες ηνείνε άνθρεπως, άρ όμορφα ν’ εκάχουσουν.
Επήγε σο χρίμα από πίς άμα ουκ ε πόρεσε φερίνε.
Ότι έβρεν έφαγε και οπίς τίπο ουκ επόρεσεν αφησείνε.
Ουκ έρθεν σο νου’ ς να είχες αφησέινε ένα βούκα ψωμί.
Πριν εγβείνε ασο σπίτι φά και έγβα.

Σημείωμα: το γράμμα Κ που είναι τονισμένο, αντιστοιχεί με το ΤΣ, το γράμμα Χ που είναι τονισμένο αντιστοιχεί με το Τουρκικό Ş ή με το Γερμανικό SCH.

Μερικές φράσεις που μοιάζουν πολύ με Νέα Ελληνικά

Πντ : Πολλά νερό έπιγα και ε φούσκωσα.
Ν.Ελ. : Πολλή νερό ήπια και φούσκωσα.
Πντ : άνοιξον την πόρτα τσε έπαρ ελίγο αέρα.
Ν.Ελ. : άνοιξε την πόρτα και πάρε λίγο αέρα.
Πντ : για το πιο ου πάς τερίς πόιος έρθεν.
Ν.Ελ. :  γιατί δεν πάς να δεις ποίος ήρθε.
Πντ : έλα ας πάμε σο χωρίο.
Ν.Ελ. : έλα ας πάμε στο χωριό.
Πντ : Π’ έσουν; αράεπσα τσε ουκ έβρα σε.
Ν.Ελ. : Που ήσουν; Σε έψαξα και δεν σε βρήκα.
Πντ : αδά κάτι εφηκα, ποίος επείρενα;
Ν.Ελ. : εδώ κάτι άφησα, ποίος το πείρε;
Πντ : επάν σο δρόμο εντάμα έπαιζαμ.
Ν.Ελ. : πάνω στο δρόμο μαζί παίζαμε.
Πντ : ασόν κρύο επάγωσα.
Ν.Ελ. : από το κρύο πάγωσα.
Πντ : να έχεις την ευχή’μ.
Ν.Ελ. : να έχεις την ευχή μου.
Πντ : οσήμερο πολλά εδούλεψα.
Ν.Ελ. : σήμερα πολύ δούλεψα.
Πντ : άλλο μ’ έρσε σο σπίτι’μ.
Ν.Ελ. : άλλο μην έρθεις στο σπίτι μου.
Πντ : εσένα πολλά αγαπώ.
Ν.Ελ. : σε αγαπώ πολύ.
Πντ : είμαι ασίν Τραπεζούντα.
Ν.Ελ. : είμαι από την Τραπεζούντα.
Πντ : ασίν Τραπεζούντα έρχομαι.
Ν.Ελ. : από την Τραπεζούντα έρχομαι.
Πντ : τίνα έβρες σο δρόμο επάν;
Ν.Ελ. : ποιόνν βρήκες πάνω στο δρόμο;
Πντ : κούνησον το κουνί.
Ν.Ελ. : κούνησε την κούνια.
Πντ : ασα μακρά είδα σε και ουκ εγνώρισα σε.
Ν.Ελ. : από μακριά σε είδα και δεν σε γνώρισα.
Πντ : θέλω να απομένω αδά.
Ν.Ελ. : θέλω να μείνω εδώ.
Πντ : κάτι θέλω ν’ ερωτώ σε.
Ν.Ελ. : κάτι θέλω να σε ρωτήσω.
Πντ : εξέρεις λάγα να πάω σην Αθήνα;
Ν.Ελ. : ξέρεις πώς να πάω στην Αθήνα;
Πντ : ας απλούμαι ελίγο αδά επάν.
Ν.Ελ. : ας ξαπλώσω λίγο εδώ πάνω.
Πντ : τ’ όνεμα’ς ντο εν;
Ν.Ελ. : τι είναι το όνομα σου;
Πντ : να πάς σο καλό.
Ν.Ελ. : να πάς στο καλό.
Πντ : μη τερείς οπίςας.
Ν.Ελ. : μην κοιτάς πίσω σου.
Πντ : έσπριναν τα μαλλία’μ.
Ν.Ελ.: άσπρισαν τα μαλλιά μου.
Πντ : πάω να κόφτω χορτάρε.
Ν.Ελ. : πάω να κόψω χόρτα.
Πντ : έφάισες τα ζά;
Ν.Ελ. : τάισες τα ζώα;
Πντ : αν κ’ έχεις σην τζέπις, τίπο ου πορείς ν’ επέρις.
Ν.Ελ. : αν δεν έχεις στη τσέπη σου, τίποτα δεν μπορείς να πάρεις.
Πντ : χώρισον’ατα σα δίο.
Ν.Ελ. : χώρισε τα σε διό.
Πντ : μοίρεξον το ψωμί’ ς.
Ν.Ελ. : μοίρασε το ψωμί σου.
Πντ : ας πάμε σο χωρίο.
Ν.Ελ. : ας πάμε στο χωριό.


Σημείωμα: το γράμμα Κ που είναι τονισμένο, αντιστοιχεί με το ΤΣ, το γράμμα Χ που είναι τονισμένο αντιστοιχεί με το Τουρκικό Ş ή με το Γερμανικό SCH.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ στη σελίδα του Βάϊου Τουρσούν ΕΔΩ















ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " Η Ποντιακή διάλεκτος, στον Πόντο,σήμερα "

Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2014

με τη γαρήμ κεπορώ να βγάλατα πέρα ..





Γράφει η Μαγδαληνή Σελίδου

20 Αυγούστου 2014
στην ανεμοκαλίτσα

(facebook Magdalini Magi)

 





με τη γαρήμ κεπορώ να βγάλατα πέρα ..


εκάτσα κα, και ετσίμιξα το τσιμίδιμ. μόσε λέγνε αείκα παραστράγκαλα οι θεοί; τεεί ασόλτς τανθρώπς σοφότερος εγώ είμαι. αέτς είπεν ο θεγόν, τουτουρεύ η γαρή*. εγώ όμως εθαρρώ ότι είπενατο για να κομπώνμεν ή για να μασκαρεύ μετεμέν ή ..
εφτουλάεψα .. κι αν μετατό θέλ να λέει άλλον πράμαν ;

εσκώθα απάν επέρα τη στράτα και γυροκλώστουμε ολόερα σ οσπίτιμ. είδεμεν η γαρήμ και ετσάϊξεν. νέπε είπεν με, ντο γυροκλώσκεσαι ολόερα, έπαρ έναν καγάν και θέρτσον το χορτάρ. όλια αναμέντς εγώ να εφτάγατα, ενέγκασεσμεν! .. πίσον εσύ πα έναν πράμαν. βγάλον έναν χοχόλ ασομμάτιαμ. όλιον σο λασίον είσαι ..
με τη γαρήμ κεπορώ να βγάλατα πέρα .. σκώνω τα σέριαμ .. θα λες ατώρα και ποίος επορεί να βγάλιατα πέραν με την γαρήνατ; .. το στόμανατς απάν κιέρτε. όλιον επιτάζμεν. μπα, θα πάγω αυκά σα βυρσοδεψία να νουνίζω .. άμον τον κλέφτην ένοιξα το ξώπορτον και εδέβα πλαν ..
ση στράταν εντάμωσα έναν ασατουνούς που όλιοι λέγνε ότι εν σοφός. εκαλημέρτσατον και εποίασατον σην καλατσήν. κι χρειάσκετε να λέγω τόνεμανατ, είνας ασατουνούς που εφτάνε μας κουμάντον εν. ερχίνεσα να ερωτώ, για να δειξίζω σον χρησμόν ότι εφτάει λάθος, ότι ο άνθρεπος ατός εν κι άλλο σοφός ασεμέν ..
σην καλατσήν απάν θα εξομολογίουμεσας ντο έπαθα. εφάθενμε ότι ατόν πολλά κόσμος εθάρνεν σοφόν, κι άλλο πολλά εφάθενμε ότι ατός ο ίδιον εθάρνεν ότι άμον ατόν σοφός κευρίεται σον Κόσμον όλιον ..

επολέμανα ώραν, να δειξίζατον ότι εθάρνεν ότι έτον σοφός, ενώ πραγματικά κέτον .. και μετατά ντο έλεγα ερχίνεσεν να εχθρεύκετεμεν ..
 
*Πυθία


Πλάτωνας “Απολογία Σωκράτους” σε (εντελώς) ελεύθερη απόδοση ..


ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:






















ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " με τη γαρήμ κεπορώ να βγάλατα πέρα .. "

Παρασκευή 9 Μαΐου 2014

Για τη σωστή χρήση της λέξης κατζίν




Του Κυρ.Σαχανίδη

Επειδή άκουσα να δίνονται διάφορες ερμηνείες στη λέξη κατζίν, θεώρησα σκόπιμο να ασχοληθώ με το θέμα, πιστεύοντας ότι θα δώσω πιστικές διευκρινίσεις και θα αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις και οι παρερμηνείες.

                                                                      

Κατζίν = κοινό σε όλα τα ιδιώματα. Πληθυντικός : κατζία.



Προέρχεται : Από το μεσαιωνικό κατζίον = είδος θυμιατού, θυμιατήρι.

Σημαίνει : α. Θυμιατήρι χεριού

β. Το μέτωπο και συνεκδοχικά όλο το πρόσωπο

Παροιμιώδης εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη κατζίν.

Το κατζίν ατ’ ’κι γελά = δεν γελάει το πρόσωπό του, είναι σκυθρωπός, είναι κατσούφης.

Εστύπωσεν τα κατζία = ξίνισε τα μούτρα του, κατσούφιασε.

Κατζίν ’κ’ έχ’ = δεν έχει μούτρα, είναι ντροπιασμένος και δεν τολμά να εμφανιστεί.

Το κατζί μ’ άσπρον έν’ = είναι λευκό το πρόσωπό μου, είμαι μη επιλήψιμος, είμαι άμεμπτος, είμαι άψογος, είμαι τέλειος.

Το κατζίν ατ’ ’κ’ ιδρών’ = δεν ιδρώνει το πρόσωπό του, είναι αναίσχυντος, είναι αδιάντροπος, είναι αναιδής.

Λαγγεύ’ ’ς σο κατζί μ’ = πηδά στο πρόσωπό μου, μου φέρεται απερίσκεπτα.

Του Κυριάκου Σαχανίδη 
Δείτε επίσης

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΗ ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ "ΨΥΧΗ" 29/3/2013του Κυριάκου Σαχανίδη






ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " Για τη σωστή χρήση της λέξης κατζίν "

Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2013

Αρχαίες λέξεις που διασώζονται στην ποντιακή.





Γράφει η
Αρχοντούλα Κωνσταντινίδου,
φιλόλογος

Η ποντιακή διάλεκτος αποτελεί μία από τις τέσσερις διαλέκτους της νέας ελληνικής γλώσσας και είναι άμεση απόγονος της ιωνικής διαλέκτου της αρχαίας ελληνικής, καθώς Ίωνες από τη Μίλητο αποίκησαν τα παράλια του Εύξεινου Πόντου ξεκινώντας από τη Σινώπη και συνεχίζοντας με τα Κοτύωρα, την Κερασούντα και την Τραπεζούντα. Υπολογίζεται, λοιπόν, πως η αρχαία ιωνική διάλεκτος πρωτοακούστηκε στα παράλια του Εύξεινου Πόντου το 785 π.Χ., όταν κατοικήθηκε η Σινώπη. Η ελληνική ταυτότητα, τουλάχιστον για την Τραπεζούντα, επιβεβαιώνεται από τη μαρτυρία του Ξενοφώντα στην «Κύρου Ανάβαση», όπου περιγράφει την Τραπεζούντα ως «πόλιν ελληνίδα, οικουμένην εν τω Ευξείνω Πόντω, Σινωπέων αποικία». Η περιοχή του Πόντου αποτέλεσε το βορειοανατολικό άκρο, στο οποίο ομιλήθηκε η ελληνική γλώσσα. Και, χάρη στη γεωγραφική απόσταση του Πόντου από τη μητροπολιτική Ελλάδα, δεν επηρεάστηκε η ποντιακή από την κοινή νεοελληνική, διασώζοντας έτσι πολλούς τύπους της αρχαίας ελληνικής είτε ατόφιους είτε ελαφρά παραλλαγμένους.
Παρατηρούμε π.χ. πως αντίθετα με τη λατινική λέξη «τσεκούρι», που χρησιμοποιείται στη νέα ελληνική, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «αξινάριν», η οποία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «αξίνη». Επίσης, για τη λέξη κόσα, που σημαίνει το μεγάλο δρεπάνι με το οποίο θερίζει κανείς όρθιος και είναι λέξη σλαβικής προέλευσης, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «κερεντή», η οποία βγαίνει από το ρήμα «κείρω» (κουρεύω). Η ποντιακή κρατώντας τη λέξη «μακέλιν», αντί για τη λέξη κασμάς, που χρησιμοποιούμε σήμερα, διατηρεί την αρχαία ελληνική λέξη «μακέλη», κι όχι τη λέξη «κασμάς» που είναι τουρκικής προέλευσης.
Το ίδιο συμβαίνει και με τη λέξη «ρούχο». Ενώ, δηλαδή, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «λώμα», που προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «λώπη» (ένδυμα), η νεοελληνική χρησιμοποιεί τη σλαβική λέξη «ρούχο». Τέλος, για τη λέξη «τσουκνίδα», η οποία δεν είναι σίγουρο πώς προέκυψε ετυμολογικά στη νέα ελληνική, η ποντιακή χρησιμοποιεί τη λέξη «κνιδέα» και «κιντέα», διατηρώντας την αρχαία ελληνική ονομασία «κνίδη».
Ανάλογες σκέψεις προκαλούν και αρκετά ρήματα που διασώθηκαν στην ποντιακή, τα οποία η νέα ελληνική δεν τα κράτησε ή τα αντικατέστησε με άλλα. Π.χ. το ρήμα «κλοτσώ» αντικατέστησε το αρχαίο «λακτίζω», ενώ στην ποντιακή υπάρχει ως «λαχτίζω». Το «ριγώ», που παρέμεινε αυτούσιο στην ποντιακή από την αρχαία, στη νέα ελληνική αντικαταστάθηκε από το «κρυώνω». Ακόμη, το «κρούω» διατηρήθηκε ακέραιο στην ποντιακή, ενώ στη νέα ελληνική χρησιμοποιείται κυρίως το «χτυπάω».
Επιπλέον, τα ρήματα «φιλέω-ω» και «πονέω-ω» στη νέα ελληνική πήραν την κατάληξη «-άω-ώ», ενώ στην ποντιακή διατηρήθηκε η αρχαία κατάληξη «-έω-ώ». Το ρήμα «ικανέω-ώ» και «ικανέομαι-ούμαι», που δεν διατηρήθηκε στη νέα ελληνική, διατηρήθηκε στην ποντιακή και είναι το πολύ γνωστό μας «κανείται» (=φτάνει, είναι αρκετό). Το ίδιο συμβαίνει και με την Ευκτική Αορίστου β΄ του ρήματος «λαγχάνω», η οποία διατηρείται στην ποντιακή στο γ΄ ενικό για να εκφράζει πιθανότητα κι ευχή (π.χ. λάχ’ επορούν κι έρχουνταν), ενώ στη νέα ελληνική δεν διατηρήθηκε το ρήμα αυτό, παρά μόνο τα παράγωγά του, όπως: «λαχνός», «λαχείο», «λαχειοφόρος» κτλ.
Εκτός από πολλά ρήματα της αρχαίας ελληνικής, που διατηρήθηκαν ακέραια στην ποντιακή, υπάρχουν και αρκετά ουσιαστικά της αρχαίας που βρίσκονται εγγύτερα στην ποντιακή, απ’ ότι στη νέα ελληνική. Για παράδειγμα, η λέξη «φέγγος» (=φως στην αρχαία και φεγγάρι στην ποντιακή), καθώς και λέξεις: «ψύχος», «στέγος» «γέλος» (γέλως στην αρχαία). Εγγύτερα στην ποντιακή διάλεκτο είναι και οι λέξεις: «ωβόν» (αρχ. το ωόν, το αβγό) και «ωτίν» (αρχ. ο ους, του ωτός, το αυτί). Η διατήρηση όλων αυτών των αρχαϊκών στοιχείων στη γλώσσα των Ποντίων διατρανώνει πως η ελληνική συνείδηση παρέμεινε ακλόνητη κι επαυξημένη στον Πόντο, παρόλες τις εχθρικές επιθέσεις και τις προσπάθειες αφομοίωσης που δέχτηκε για πολλούς αιώνες από ξένους λαούς.
Πέρα, όμως, κι από αυτό, φανερώνει τον πλούτο και τη δύναμη που έχουν τα ιδιώματα της ελληνικής, τα οποία, δυστυχώς, σε προηγούμενες δεκαετίες αντιμετωπίστηκαν με περιφρόνηση και αδιαφορία, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι οι ομιλητές τους θα αντιμετώπιζαν δυσκολίες επικοινωνίας κι ένταξης στο κοινωνικό σύνολο.
Ήδη μία πρώτη επιστημονική και οργανωμένη προσπάθεια για τη διδασκαλία της ποντιακής διαλέκτου έχει ξεκινήσει από τον Σύνδεσμο Ποντίων Εκπαιδευτικών και τα πρώτα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά κι ελπιδοφόρα για το μέλλον της ποντιακής. Ευχόμαστε κάτι ανάλογο να γίνει και για τις άλλες διαλέκτους και τα ιδιώματα της ελληνικής, γιατί το κάθε ένα από αυτά είναι πολύτιμο και η απώλεια, έστω και ενός, καθιστά την ελληνική γλώσσα φτωχότερη.


















ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " Αρχαίες λέξεις που διασώζονται στην ποντιακή. "

Σάββατο 31 Αυγούστου 2013

Μαθήματα Ποντιακής Διαλέκτου





Για να μάθετε πού καί πώς,μπορείτε να παρακολουθήσετε μαθήματα της Ποντιακής διαλέκτου,
επικοινωνήστε με τόν Πανελλήνιο Σύνδεσμο Ποντίων Εκπαιδευτικών:
Διεύθυνση:Μπουμπουλίνας 17,Μελίσσια
Τηλέφωνο:6977 978 545
E-mail: pavlidisant@hotmail.com



Αγαπητοί φίλοι,
Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ποντίων Εκπαιδευτικών είναι επιστημονικό σωματείο, που ασχολείται με τα ζητήματα του ποντιακού ελληνισμού και κυρίως με όσα έχουν σχέση με την εκπαίδευση. Η τελευταία σημαντική πρωτοβουλία του Συνδέσμου είναι η προώθηση της διδασκαλίας της ποντιακής διαλέκτου μέσω ενός επιστημονικά αξιόπιστου εγχειριδίου, για τη συγγραφή του οποίου εργάστηκε Επιστημονική Επιτροπή.

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας έχει εκπονηθεί ένα 3ετές πρόγραμμα διδασκαλίας της διαλέκτου, στο οποίο υπήρξε θετική ανταπόκριση και ενδιαφέρον από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας (Υπουργό κ. Αρβανιτόπουλο, Υφυπουργό κ. Παπαθεοδώρου, Γεν. Γραμματέα Δια Βίου Μάθησης κ. Καρατζιόλα), η οποία δεσμεύτηκε να το στηρίξει εντάσσοντάς το στα προγράμματα τοπικής εμβέλειας της Δια Βίου Μάθησης. Με τον ίδιο θετικό τρόπο αντιμετώπισε το πρόγραμμα και ο πρόεδρος της Κ.Ε.Δ.Ε. κ. Ασκούνης, με τον οποίο είχε συνάντηση το Προεδρείο του Συνδέσμου μας.

Η διδασκαλία θα ξεκινήσει για φέτος σε πέντε (5) τμήματα στο Δήμο Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Σύνδεσμό μας. Τα μαθήματα θα ξεκινήσουν τον Οκτώβριο του 2013 και θα ολοκληρωθούν το Μάιο του 2014, ενώ θα διδάσκονται 2 ώρες τη βδομάδα και συνολικά 50 ώρες το χρόνο (Χ3 χρόνια =150 ώρες για κάθε τμήμα). Για τη δεύτερη αυτή περίπτωση προτείνονται τριάντα ένας (31) Δήμοι, οι εξής:Αλεξανδρούπολης, Κομοτηνής, Δράμας, Προσωτσάνης, Ξάνθης, Καβάλας, Σερρών, Βέροιας, Κιλκίς, Παιονίας, Νέας Προποντίδας, Κατερίνης, Λαγκαδά, Θέρμης, Αμπελοκήπων, Ευόσμου- Κορδελιού, Παύλου Μελά, Καλαμαριάς, Εορδαίας, Κοζάνης, Πρέβεζας, Πατρέων, Ασπροπύργου, Ελληνικού –Αργυρούπολης, Νέας Σμύρνης, Πεντέλης, Βριλησσίων, Παλλήνης, Καλλιθέας, Φυλής, Κω. Η επιλογή των Δήμων έγινε με βάση παράγοντες, όπως, η προεργασία και ένταξή τους σε προγράμματα Δια Βίου Μάθησης, αιτήματα τοπικών φορέων και εκδήλωση ενδιαφέροντος εκπαιδευτικών (κυρίως Δασκάλων και Φιλολόγων που είναι γνώστες της ποντιακής) για να διδάξουν. Στα τμήματα που θα δημιουργηθούν θα εγγράφονται, χωρίς αποκλεισμούς, μέχρι 30 άτομα και θα τηρείται σειρά προτεραιότητας. Οι εκπαιδευτικοί που θα διδάσκουν, θα υποβάλλονται σε εξέταση που θα πραγματοποιηθεί με ευθύνη Επιστημονικής Επιτροπής του Συνδέσμου, ενώ θα παρακολουθήσουν και σχετικό επιμορφωτικό σεμινάριο το καλοκαίρι του 2013.

Οι παραπάνω 31 Δήμοι πρέπει να καταθέσουν το αίτημά τους για έγκριση ίδρυσης τμήματος διδασκαλίας της ποντιακής διαλέκτου, στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης, στη Γενική γραμματεία Δια Βίου Μάθησης, θέτοντας και μια σειρά επιχειρημάτων που θα ενισχύσουν το αίτημά τους. Ειδικότερα:

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει και αναδεικνύει το διαφορετικό. Είναι φανερή η υποστήριξη πολιτικών που στοχεύουν στην καταγραφή, αλλά και στην εκμάθηση των ολιγότερο ομιλούμενων γλωσσών και διαλέκτων.

• Ο αφανισμός των νεοελληνικών διαλέκτων και ιδιωμάτων φτωχαίνει τη μητρική μας γλώσσα, επειδή της στερεί μια πηγή, από την οποία αντλούσε γλωσσικά στοιχεία και πλούτιζε σε λέξεις, γραμματικούς τύπους και συντακτικές δομές. Έτσι θεωρούμε σημαντική κάθε προσπάθεια διάσωσης, μέσω της διδασκαλίας της, μιας διαλέκτου, που σήμερα ακόμη ομιλείται από πολλούς στην περιοχή μας.

• Το πρόγραμμα αυτό ανταποκρίνεται στις τοπικές ανάγκες υποστήριξης και προώθησης της κοινωνικής, πολιτιστικής και προσωπικής ανάπτυξης των δημοτών μας.

• Μέσω του προγράμματος αυτού θα επιτευχθεί η σύνδεση και επανασύνδεση με την εκπαιδευτική διαδικασία των ενήλικων πολιτών του Δήμου μας

• Θα αξιοποιηθεί δημιουργικά ο ελεύθερος χρόνος πολλών συμπολιτών μας και μάλιστα στο πεδίο του πολιτισμού, της παράδοσης και της ιστορίας του ελληνισμού.

Για τους λόγους αυτούς και όσους άλλους εσείς κρίνετε σκόπιμο να αναφέρετε, μπορείτε να ζητήσετε την έγκριση ίδρυσης τμήματος διδασκαλίας της ποντιακής διαλέκτου στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης του Δήμου σας, τονίζοντας ότι προτίθεστε να λειτουργήσετε σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Ποντίων Εκπαιδευτικών, από τον Οκτώβριο του 2013 και για τα 3 επόμενα χρόνια. Για περισσότερες πληροφορίες στον πρόεδρο του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων εκπαιδευτικών Αντώνη Παυλίδη, τηλέφωνο 6977978545.

Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε λεπτομέρεια.

Φιλικά

Για το ΔΣ
Ο Πρόεδρος
ΔΡ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ

























ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " Μαθήματα Ποντιακής Διαλέκτου "

Τετάρτη 28 Αυγούστου 2013

200 ΠΟΝΤΙΑΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

"200 Ποντιακές παροιμίες στήν ποντιακή γραφή".

Aπό τήν Μαρία Μαυρίδου Καλούδη.

Πρόκειται για μία συλλογή παροιμιών που έκανα από βιβλία που βρήκα διαθέσιμα, μεταξύ αυτών τα λεξικά του Δ. Νικοπολιτίδη και Θωμά Τσοπουρίδη και από δικές μου καταγραφές από τους παππούδες και τους γονείς μου. Είναι παροιμίες από την ποντιακή παράδοση, γραμμένες στην ποντιακή διάλεκτο και με την ποντιακή γραμματοσειρά. Χρειάστηκε να γίνει σε μορφή pdf για να μπορέσει να αναρτηθεί στο διαδίκτυο καθώς η γραμματοσειρά αυτή δεν υπάρχει στο σύστημα. 

"Όποιος την γλώσσα ντου ξεχνά και δεν θυμάται στον λήθαργο του μαρασμού παντοτινά κοιμάται"(Πέτρος Καλομοίρης)




ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΚΑΛΟΥΔΗ...:
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " 200 ΠΟΝΤΙΑΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ "

Δευτέρα 5 Αυγούστου 2013

Παροίμιο – στίχοι στην ποντιακή διάλεκτο







Η Μαρία Μαυρίδου Καλούδη γεννήθηκε στην Ξάνθη και μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη και στο Wuppertal της Γερμανίας ενώ κατάγεται από την Κερασούντα του Πόντου. Από τότε που θυμάται το εαυτό της, στόχο και σκοπό ζωής έχει να κατακτήσει τον κόσμο της λογοτεχνίας. Κάτι για το οποίο ακόμα εργάζεται. Εργάστηκε ως διερμηνέας, μεταφράστρια, γραμματέας και άλλα. Η αγάπη της για τα ζώα και το περιβάλλον ήταν η αφορμή να ξεκινήσει να γράφει με ήρωες τα ζώα. Δουλειές της:





1) «Ο ΟΥΣΤ ΑΠΟ ’ΔΩ», μυθιστόρημα για όλες τις ηλικίες με ήρωες τα ζώα της αυλή της, εκδόθηκε στην Ιταλία από τον εκδοτικό οίκο Il grappolo με τον τίτλο IL PUSSA VIA DI QUA (2003). Την μετάφραση στα ιταλικά έκανε η Όλγα Κοσμίδου, Dottoressa Magistrale in Lingue e Letterature Straniere. Στα ελληνικά διατίθεται δωρεάν στο internet. 
 2) «Η Πρέσβειρα των Χελιδονιών» μυθιστόρημα για όλες τις ηλικίες. Πήρε μέρος και απέσπασε το πρώτο βραβείο στην τηλεοπτική εκπομπή «ΝΑ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ» του Mega-channel τον Ιούνιο του 2003 και εκδόθηκε το 2004 από τον εκδοτικό οργανισμό Λιβάνη. 
 3) «Ο Νούμερο 28» των εκδόσεων ΕΡΩΔΙΟΣ, για όλες τις ηλικίες. Με πρωταγωνιστές ταχυδρομικά περιστέρια. 
4) «Στα χνάρια των Κομνηνών» των εκδόσεων ΕΡΩΔΙΟΣ. Ιστορικό μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινή ιστορία με φόντο την γενοκτονία των ελλήνων του Πόντου, διανθισμένο με διαλόγους ποντιακούς. 
 5) «Της ζωής μας τα γραμμένα» από τον εκδοτικό οίκο «Αφοί Κυριακίδη» Μυθιστόρημα που θυμίζει ημερολόγιο, διανθισμένο με διαλόγους ποντικούς με μηνύματα αγάπης και σεβασμού προς το περιβάλλον, τα ζώα, την παράδοση τα ήθη και τα έθιμά μας. 
 6) «Το ματοζίνιχον (ματόχαντρο)» των εκδόσεων «Αφοί Κυριακίδη» Το προλογίζει η Ολυμπιονίκης μας Βούλα Πατουλίδου. Διανθισμένο με διαλόγους Ποντιακούς, Τουρκικούς καθώς και με την Μηχανιώτικη τοπολαλιά. Το βιβλίο αυτό στολίζουν με τον λόγο τους-ποιήματα οι φίλοι ποιητές: Αρκέτος Γιάννης, Καλογιάννης Σάββας, Σοφία Ξυνομήλου, Βούλα Πατουλίδου, Καπουσίδης Μανώλης, Παπαδοπούλου Ελένη. 
7) «Τα μυστικά του ανέμου» κοινωνικό- αστυνομικό μυθιστόρημα (εν αναμονή για την έκδοση) 8)«Τη φτεχού το καμίς» Θεατρικό σενάριο στην ποντιακή διάλεκτο
9) «Οι Χαρούληδες και οι Χαζούληδες» εικονογραφημένο για παιδιά 5-9 χρόνων, (εν αναμονή για την έκδοση) 
Πήρε μέρος σε δύο ποιητικές συλλογές και έχει γράψει θεατρικά σενάρια και πλήθος άλλων, μυθιστορημάτων, παραμυθιών, δοκιμίων, που όμως ακόμα βρίσκονται στα συρτάρια της. Με γνώμονα την άδολη αγάπη που μας προσφέρουν οι φίλοι μας τα ζώα, την αφοσίωση στην ελληνική γλώσσα και στις διαλέκτους της, την παράδοση στα ήθη και έθιμά μας, τον σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, η Μαρία Μαυρίδου Καλούδη συνεχίζει να πιστεύει η δύναμη βρίσκεται στα χέρια του αναγνώστη. Και καθότι ποντιακής καταγωγής, γνώστης και λάτρης της διαλέκτου που διαθέτει θησαυρό αρχαίων λέξεων και γραμματικών τύπων, την χρησιμοποιεί ως στολίδι στα βιβλία της που έχουν ανάλογο θέμα.

(Παροίμιο – στίχοι στην ποντιακή διάλεκτο, της Μαρίας Μαυρίδου Καλούδη

  • ΕννέαΙμερίτ’ και δέκα παρχανάδες:
(Εννέα άνθρωποι από την Ίμερα της Τραπεζούντας, και δέκα καταλύματα: λέγεται για ανθρώπους που δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους) 

Εννέα Ιμερίτ’ και δέκα παρχανάδες    
άλλον τιδέν κ' ενούνιζαν, μανάχον τα παράδες.
Τρανόν κακόν, τρανόν πελάν, τρανά τυραννισίας.
ας σο πολλά τουν το φαΐν,επρέσταν τα κοιλίας.

  • Τα κάτας εξετίνεψαν κι οι ποντικοί χορεύ’νε:
(Οι γάτες πήγαν στην ξενιτιά και οι ποντικοί χορεύουν: λέγεται για εκείνους που ατακτούν όταν λείπουν τα αφεντικά)  

Τα κάτας εξετίνεψαν κι οι ποντικοί χορεύ’νε 
κι ατοίν οι αθεόφοβοι, τον βίον μουν γυρεύ’νε



  • Σ’ εμέτερον τογιαλάχ’ ουλ τρώγ’νε και πίνε.
[Από το δικό μας το γιαλάχ’ (πιάτο που τρώνε οι σκύλοι) όλοι τρώνε και πίνουν: λέγεται για εκείνους που ενεργούν αυθαίρετα]

Σ’ εμέτερον το γιαλάχ’ουλ τρώγ’νε και πίνε 
και για τ’ εμάς τη κουρεμέντ’ς, την γρίντζαν 'τουν αφήνε.


  •  Εμ’ τ’ ελαίας τ’εξ’ εμ’ τ’ ωβού τ’ απές.
 (Και το έξω της ελιάς  και το μέσα του αυγού: λέγεται για αυτούς που τα θέλουν όλα δικά τους) 

 Εμ’ τ’ ελαίας τ’ εξ’εμ’ τ’ ωβού τ’ απές, 
 Ουλε θέλ’ν’ ατα, εμείς ντο θαρρούν είμες;
 μιντέρε πα κι εφέκανε ’μας να ρούζουμε και κοίμες.


  •  Τα χόνα αλεύρα εποίκανε και τα αλεύρα χόνα.
(Έκαναν τα χιόνια αλεύρια: λέγεται για εκείνους που απέτυχαν στην εργασία τους) 

Τα σόνε αλεύρα εποίκανε και τα αλεύρα σόνε 
πολλά άσκεμα εσέβαν εμάς τα υστερνά τα χρόνε


  •  Ούλ οι παλαλοί, τρώγ’νε τη γνωστικού την εσείαν. 
(Όλοι οι παλαβοί τρώνε τουγνωστικού το έχειν-βιος: σημαίνει μεγάλο κακό που δύσκολα μπορεί να απαλλαγεί κανείς από αυτό)

Ούλ οι παλαλοί, τρώγ’νε τη γνωστικού την εσείαν 
ση γαζανεμί την στράταν, ερούξαν εμάς άλλον μίαν.
 


  • Ομπρός φουρνίν, κι οπίσ’ σουβλίν: 
 ( μπροστά φούρνος και πίσω σουβλί: λέγεται για δύο πράγματα ελαττωματικά και τα δύο)

Ομπρός φουρνίν, κι οπίσ’ σουβλίν, άσκεμα μαύρα ώρας, 
άμα κανείται με τ’απράεμαν, ξαν έρταν καλά ημέρας. 



    



ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ... " Παροίμιο – στίχοι στην ποντιακή διάλεκτο "